Interne pdf die wordt geopend in een nieuw venster. Interne pdf die wordt geopend in het huidige venster. Interne link die wordt geopend in een nieuw venster. Interne link die wordt geopend in het huidige venster. Externe pdf die wordt geopend in een nieuw venster. Externe pdf die wordt geopend in het huidige venster. Externe link die wordt geopend in een nieuw venster. Externe link die wordt geopend in het huidige venster.

Over het Bestuursakkoord

In oktober 2020 hebben de minister van OCW, de Vereniging Hogescholen (VH) en de Universiteiten van Nederland (UNL) het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen gesloten. In dit bestuursakkoord spreken partijen af om de lerarenopleidingen verder te flexibiliseren. In het bestuursakkoord zijn verschillende ambities opgenomen. Hieronder zijn de verschillende projecten opgenomen.

De lerarenopleidingen van de hogescholen en universiteiten bundelen hun krachten landelijk, maar ook regionaal, om meer leraren op te leiden en bij te dragen aan een aantrekkelijk beroep voor leraren.

Het doel is om een helder, flexibel en zo goed mogelijk passend opleidingsaanbod aan te bieden om voldoende en kwalitatief goede leraren op te leiden. Binnen de (regionale) allianties wordt samengewerkt met scholen, leraren en andere partners. De vorm en inhoud van de regionale allianties verschillen, afhankelijk van de regionale context en behoeften. Wat alle allianties gemeen hebben is dat ze door intensievere samenwerking tussen lerarenopleidingen in het opleiden en professionaliseren van leraren willen bijdragen aan goed onderwijs voor iedereen.

De regionale allianties lerarenopleidingen zijn:

Resultaten

  • De samenwerking binnen de allianties is toegenomen, zowel op het gebied van bestuur en directie als bij opleiders en werkgroepen. De allianties zijn ook bij andere partnerschappen zoals RAP en SO&P goed aangehaakt op verschillende niveaus. Dit geeft de allianties ruimte om een faciliterende en verbindende rol te bekleden bij het vormen van de nieuwe onderwijsregio’s.
  • Bijna alle allianties hebben intussen een website gelanceerd. Schoolplein Noord is een mooi voorbeeld van een digitaal platform waar de Noordelijke Educatieve Alliantie (NEA) en scholen elkaar kunnen vinden.
  • Er zijn resultaten geboekt en nog meer ambities geformuleerd op onder andere de gebieden: regionale assessment aanpak, afstemming onderwijsloketten, inductie, inventarisatie en gezamenlijk aanbod en kennisontwikkeling.
  • Er vinden regelmatig kennisdelingssessies plaats tussen de allianties, waarbij afhankelijk van de onderwerpen ook andere partijen aansluiten. Tijdens de werkconferentie van het Bestuursakkoord op 6 oktober 2022 deelden diverse allianties hun projectplannen. Het onderwerp van bespreking is momenteel de rol van de allianties in de regio ten opzichte van onder andere de partnerschappen SO&P, en het duurzaam uitwerken en borgen van plannen.

De Universiteiten van Nederland hebben de ambitie om het aantal universitair opgeleide leraren te vergroten en daarmee bij te dragen aan het terugdringen van het lerarentekort en het versterken van de onderwijskwaliteit. Samen met de hogescholen leiden de universiteiten al meer dan tien jaar leraren voor het basisonderwijs op in de universitaire pabo’s. Sinds een aantal jaren kunnen studenten ook via de volledig universitaire opleiding Pedagogische Wetenschappen Primair Onderwijs hun lesbevoegdheid PO halen. In het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen zijn aanvullende ambities opgenomen. Dat doen de universiteiten door het ontwikkelen van nieuwe opleidingsroutes, zoals de Educatieve Masters Primair Onderwijs en door gezamenlijke routes met het hbo, gericht op zijinstromers met een universitaire vooropleiding.

Master Educatieve Master Primair Onderwijs – Vrije Universiteit Amsterdam (vu.nl)
Onderwijswetenschappen – Masters – Universiteit Utrecht (uu.nl)

Resultaten

  • Er zijn twee openbare masterclasses georganiseerd, met naar schatting 90-110 deelnemers, zowel fysiek als online aanwezig.
  • In september 2022 is de academische zijinstroom PO in Amsterdam en Leiden van start gegaan, een samenwerking van universiteiten en hogescholen.
  • In Utrecht startten in september 2022 de eerste studenten met het MPabo-traject (wo-master diploma en hbo-bachelor diploma incl. bevoegdheid PO), een samenwerking van de Universiteit en Hogeschool Utrecht.
  • De EMPO (wo-masterdiploma inclusief een bevoegdheid PO) van VU, UvA en Universiteit Leiden (joint degree) en die van Erasmus Universiteit zijn in september 2022 gestart met 35 studenten. Minister Robbert Dijkgraaf bracht in september een bezoek aan de VU EMPO en sprak met studenten. Het aantal inschrijvingen voor academisch jaar 2023-2024 is vergelijkbaar met 2022-2023.
  • In september is een Premasterprogramma gestart waardoor ook hbo-afgestudeerden kunnen instromen. Voor studiekiezers met onvoldoende pedagogische en onderwijskundige basis is ook nog een speciaal zomervak ontwikkeld waarmee zij deze veronderstelde voorkennis kunnen inhalen.
  • Studenten van de EMPO’s lopen in duo’s stage, zodat zij van elkaar kunnen leren en elkaar kunnen helpen. Daarmee is inmiddels een succesvolle start gemaakt op de scholen.
  • Eind 2022 is subsidie toegekend voor de EMPO als aspirant opleidingsschool waarmee deze aan de slag kan als partnerschap Samen Opleiden. Binnen een partnerschap werken scholen en lerarenopleidingen intensief samen om aankomende leraren zo goed mogelijk op te leiden.

Bekijk het schematisch overzicht van de academische PO-routes.

Alfa4all is er voor iedereen die eerstegraads docent in een van de talen wil worden en nog bepaalde vakinhoudelijk kennis mist om te starten met een universitaire lerarenopleiding of een zij-instroom traject. Op dit moment is er aanbod van cursussen voor Nederlands, Frans, Duits, Engels en Klassieke Talen. Voor Spaans komt binnenkort een aanbod beschikbaar. De cursussen kennen een blended opzet en het volgen ervan is kosteloos. Docenten die een cursus willen volgen in het kader van doorgaande professionalisering zijn ook welkom. Ook zij kunnen zich voorlopig kosteloos inschrijven. Tot eind 2023 wordt Alfa4all gefinancierd vanuit middelen uit het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen. De decanen van de faculteiten Geesteswetenschappen/Letteren hebben de intentie uitgesproken om Alfa4all daarna te adopteren, net zoals dit bij Bèta4all het geval is geweest. Informatie over en inschrijven voor Alfa4all cursussen kan op de website.

Informatie over Bèta4all vind je hier.

Resultaten

Alfa4all heeft het doel uit het Bestuursakkoord (een cursusaanbod voor iedereen die eerstegraads docent in een van de talen wil worden en nog bepaalde vakinhoudelijk kennis mist om te starten met een universitaire lerarenopleiding of een zij-instroom traject) gerealiseerd. Sinds september 2022 bestaat het aanbod van Alfa4all uit 34 cursussen met 291 inschrijvingen (dit gaat om 71 studenten die ieder vaak meerdere cursussen volgen) in Nederlands, Frans, Duits, Engels, Spaans en de klassieke talen. Sindsdien zijn het aantal inschrijvingen bijna verdubbeld, met in voorjaar 2023 109 ingeschreven studenten die gezamenijk 339 cursussen volgen. Vooral bij het schoolvak Nederlands is dit een mooi resultaat, gezien dit zowel een tekortvak is wat betreft aantal leraren als een kernvak in het VO.

Er is een verkenning geweest naar uitbreiding van het aanbod Nederlands voor academici met een niet-aansluitende vooropleiding, hiervoor wordt intussen aan een projectvoorstel gewerkt.

Op 27 januari 2023 zijn de eerste microcredentials uitgereikt bij twee Alfa4all cursussen Nederlands (Universiteit Utrecht en Tilburg University).

Beta4all is in de afgelopen jaren gegroeid naar 28 cursussen met in totaal 300 cursisten die bezig zijn met het behalen van de eerstegraadsbevoegdheid in de tekortvakken wiskunde, natuurkunde, scheikunde en informatica. Daarmee wordt meer dan 50% van de totale instroom in de universitaire lerarenopleidingen voor deze vakken gerealiseerd via Beta4all! De bètadecanen hebben dit programma met pure vakinhoud voor de academisch opgeleide eerstegraadsdocent dan ook van harte geadopteerd.

In het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen hebben de minister van OCW, de Vereniging Hogescholen (VH) en Universiteiten van Nederland (UNL) afspraken gemaakt over het verder flexibiliseren van de lerarenopleidingen. Eén van de ambities uit het bestuursakkoord is om te verkennen volgens de principes van leeruitkomsten zoals dat binnen de lerarenopleidingen door de hogescholen is ontwikkeld, ook meerwaarde heeft voor de studenten van de universitaire lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs die op masterniveau worden aangeboden. En zo ja, hoe de meerwaarde dan gerealiseerd zou moeten worden. Om die vraag te kunnen beantwoorden hebben de universitaire lerarenopleidingen VO een verkenning laten uitvoeren. Verschillende gesprekken over die verkenning hebben geleid tot de volgende positie van de ICL VO.

Resultaten

In de tweede helft van 2021 is een verkenning opgeleverd naar de implicaties van het werken volgens de principes van leeruitkomsten voor de universitaire student en de universitaire lerarenopleidingen. 

In april 2023 is het vervolgproject ‘Werken volgens principes van Leeruitkomsten in universitaire lerarenopleidingen’ gestart. Het doel daarvan is gezamenlijk te werken aan landelijke afspraken die moeten leiden tot meer ruimte voor studenten om op individuele basis toe te werken naar de eindkwalificatie. Daarbij wordt rekening gehouden met al opgedane kennis en ervaringen. In plaats van een voorgeschreven route ligt de focus op wat studenten moeten kennen en kunnen (beantwoordend aan het beroepsbeeld), en op de manier van toetsen. Als aftrap van het project is op de 24-uurse van de ICL op 21 april 2023 een werksessie gehouden met ongeveer 40 opleidingsdirecteuren, beleidsmedewerkers en docenten van de Universitaire Lerarenopleidingen.

Om een grotere instroom én doorstroom van studenten te bereiken, organiseren een viertal universitaire lerarenopleidingen (ulo’s) hun onderwijs op een meer modulaire manier. De Universiteit Utrecht, Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit en de Universiteit Leiden beogen daarmee twee dingen: zorgen dat meer mensen de lerarenopleiding kunnen volgen, en twee, dat minder mensen uitvallen omdat ze kunnen studeren in het tempo dat past bij hun leerbehoefte.

Onderdeel van dit project is een goede informatievoorziening om de studenten vooraf en tijdens de opleiding te informeren over de modulaire mogelijkheden. Ook wordt gewerkt aan passende studentbegeleiding die studenten ondersteunt om de juiste keuzes te maken binnen de opleiding. Student en opleiding willen zicht houden op de studievoortgang, bijvoorbeeld als een module wordt uitgesmeerd in de tijd, c.q. op een later moment wordt opgepakt.

Resultaten

In de afgelopen periode hebben de vier bij dit project betrokken universiteiten de volgende resultaten geboekt:

  • In september 2022 heeft de UvA een Startmodule voor zijinstromers gelanceerd. Deze module biedt ondersteuning in praktische vaardigheden om zich staande te houden voor een klas, voorafgaand aan de start van de opleiding. De zij-instromers staan namelijk al wel voor de klas.
  • De Universteit Utrecht heeft de modularisering van haar eigen lerarenopleidingen tegen het voetlicht gehouden. De aanbevelingen worden gebruikt voor de verdere ontwikkeling van het modulaire curriculum.
  • Als aanvulling op de gemodulariseerde lerarenopleidingen heeft de Universiteit Utrecht 3 nieuwe keuzecursussen ontwikkeld. Deze zijn in februari 2023 gestart. De overige keuzecursussen worden in dezelfde lijn vormgegeven.
  • De lerarenopleidingen van de UU, VU en UVA wisselen keuzevakken uit en hebben deze recentelijk ook opengesteld voor studenten van de TU Delft. Meer keuze voor de studenten!
  • Universiteit Leiden probeert in februari 2023 een aantal aspecten van het herziene curriculum uit, zodat deze ervaringen kunnen worden meegenomen in het vervolgtraject. In september 2023 gaat het herziene, gemodulariseerde, curriculum van start. Ook bij de UvA gaat in september 2023 het gemodulariseerde curriculum van start.
  • Er wordt onderzocht door de UvA en VU of en hoe studenten halverwege de master een tweedegraads lesbevoegdheid kunnen ontvangen.
  • De VU heeft de educatieve minor en module en het eerste deel van de eenjarige en tweejarige masteropleidingen (allemaal gelijkstaand aan 30 EC) aan elkaar gelijkgesteld. Deze 30 EC worden nu in alle gevallen beschouwd als een volwaardige (mini-)opleiding.

Bekijk het schematisch overzicht van de academische routes naar het leraarschap.

Alle ervaringen ten aanzien van flexibilisering van de lerarenopleidingen die er binnen de VH en UNL intern en in onderlinge samenwerking (het netwerk) wordt opgedaan, wordt onder andere gedeeld via kennisdeelsessies en een gezamenlijke conferentie. Ook deze website draagt bij aan kennisuitwisseling.

De gecombineerde VH-UNL werkgroep Professionaliseren lerarenopleiders bestaat uit vijftien vertegenwoordigers afkomstig van dertien kennisinstituten (hbo en wo) en richt zich op het professionaliseren van lerarenopleiders. Het begeleiden van studenten in flexibele trajecten vraagt een andere pedagogiek en didactiek van lerarenopleiders dan zij nu gewend zijn. Binnen dit project brengen de VH en UNL samen in kaart welke professionaliseringsmogelijkheden- en behoeften er zijn en gaan aan de slag met het ontsluiten en/of (door)ontwikkelen van deze mogelijkheden.

Resultaten

Er wordt gewerkt aan een model voor de aanpak van professionalisering van lerarenopleiders in flexibele trajecten (gebaseerd op een eerder behoefteonderzoek). Het doel is te komen tot een handreiking/handleiding voor de professionalisering van lerarenopleiders bij het opleiden van aanstaande leraren in zijinstroom- of deeltijdtrajecten. Het gaat daarbij vooral om bewustwording, inhoudelijke ontwikkeling en training van vaardigheden. Concreet betekent dit dat er bruikbare en effectieve aanpakken worden geformuleerd die handelingsverlegenheid van opleiders (instituut/school/werkplek) bij flexibilisering helpen oplossen. De doelgroep voor deze handleiding is opleiders (school, werkplek en instituut) die verantwoordelijk zijn voor de professionalisering van hun lerarenopleiders van flexibele trajecten.

De universitaire lerarenopleidingen (ulo’s) willen overstappers beter voorbereiden, assessen en vervolgens opleiden in hun traject richting het leraarschap. Hiertoe zullen de ulo’s nieuwe projecten uitvoeren en lopende initiatieven intensiveren, specifiek gericht op knelpunten die bestaan voor en tijdens de opleiding. We doen dit zo veel mogelijk in de context van ‘samen opleiden’ met de scholen, Door deze maatwerk aanpak behalen meer overstappers op een goede en verantwoorde manier hun bevoegdheid. We willen dat de uitval beperkt wordt en dat de waardering van de trajecten (bij overstappers en scholen) hoger wordt.

De zes deelprojecten richten zich op het wegnemen van mogelijke hobbels in verschillende fasen in het keuze- en opleidingsproces van de overstapper.

Stichting Trainees in Onderwijs richt zich in deelproject 1 op het verder versterken van de informatievoorziening via het Onderwijsloket. Om ervoor te zorgen dat de overstapper zich goed voor kan bereiden op de volgende stappen komt er een digitale Kennisbank met materiaal dat praktische en bruikbare informatie geeft over het leraarschap en het eventuele assessment.

Voortbouwend op de harmonisatie van assessments die al gaande is (als onderdeel van het Actieplan Leraren) richt deelproject 2 zich met name op het ontwikkelen van een gezamenlijke werkwijze voor de erkenning van Eerder Verkregen Competenties (EVC), zodat EVC’s (en EVK’s; eerder verworven kwalificaties) op iedere ulo op dezelfde manier worden getoetst, erkend en gewaardeerd. De samenwerking tussen en afstemming van de besluiten van Examencommissies rondom assessments vormt het doel van deelproject 3.

Deelproject 4 omvat het (door-)ontwikkelen van op zijinstromers gerichte maatwerktrajecten door vijf (consortia van) universiteiten in verschillende regio’s (Universiteit van Amsterdam, Vrije Universiteit, Universiteit Utrecht, Radboud Universiteit in samenwerking met Universiteit van Maastricht en de drie Technische Universiteiten). Samen met de opleidingsscholen en in afstemming met de behoeften en mogelijkheden in de regio worden trajecten ontwikkeld die opleiden tot een eerstegraads bevoegdheid. Daarnaast wordt ook voor het tweedegraads gebied verkend hoe nieuwe doelgroepen kunnen instromen in opleidingstrajecten zoals de Educatieve Module. Dit is deelproject 5.

In deelproject 6 wordt een netwerk opgezet om specifieke kennis van- en ervaring met het opleiden van zij-instromers te delen met alle partners binnen en buiten de ulo’s. Dit netwerk krijgt een plek binnen het grotere netwerk rondom flexibilisering dat voor UNL en de VH wordt opgetuigd.

Resultaten

Sinds september 2021 is er voor zijinstromers het volgende aanbod in maatwerktrajecten:

  • Het wetsvoorstel voor inbedding van de Educatieve Module is officieel goedgekeurd door de Tweede Kamer.
  • Studentbegeleiding op maat bij de UU met veel persoonlijke aandacht en onder andere trainingen rondom en informatie over het geschiktheidsonderzoek.
  • UvA heeft Aan de Slag voor de Klas, een opleiding voor professionals, naast hun bestaande baan, die willen overstappen naar het leraarschap. Het oriëntatietraject hiervan trok 83 deelnemers, waarvan er 45 een assessment gaan afleggen of reeds hebben afgelegd. Deze cursus heeft de UvA intussen uitgebreid met de tekortvakken in de talen, vanaf september 2023 wordt Algemene Economie ook toegevoegd.
  • De lerarenopleidingen van de Radboud Universiteit en Maastricht University hebben het samen met partnerscholen mogelijk gemaakt om ook in Limburg een eerstegraads bevoegdheid te halen.
  • De 3 technische universiteiten hebben onderzoek uitgevoerd naar mogelijke doelgroepen van maatwerktrajecten, waaronder bètastudenten met interesse in het leraarschap.
  • VU heeft de begeleiding van studenten in zij-instroomtrajecten op maat gemaakt en werkt daarin samen met de scholen in de regio. Hieronder valt ook de training Ontdek Je Talent Als Docent, die dit jaar vijf keer is aangeboden aan 42 deelnemers.
  • WUR heeft onderzoek gedaan naar relevante doelgroepen voor de Educatieve minor/module (o.a. overstappers uit andere sectoren, onderbevoegden, hybride docenten, studenten met buitenlandse vooropleiding), en naar de begeleiding van deze studenten. De aanbevelingen worden meegenomen in de werving en begeleiding van studenten.
  • Er is een Contentbank samengesteld met allerlei materialen voor studieadviseurs/zij-instroomcoördinatoren zodat zij overstappers materialen kunnen aandragen in de oriëntatie- en voorbereidingsfase.
  • Voor studenten/overstappers (Zij-instromers in Beroep) die zich willen voorbereiden op de opleiding/stage/baan is de module De Leerling ontwikkeld, die een beeld geeft van leerlingen in het voortgezet onderwijs en hun leefomgeving. Op dit digitale cursusplatform wordt nu voortgeborduurd, met drie nieuwe modules: De overstap naar VO, Geschiktheidsonderzoek en Hybride docentschap.
  • Binnen het project EVC (eerder verworven competenties) is een verkenning uitgevoerd naar de invulling van het begrip ‘eerder verworven competenties’, waarbij ook is geïnventariseerd welke werkwijzen er landelijk al bestaan. Ook is onderzocht welke mogelijkheden er zijn om een gezamenlijke werkwijze te hanteren. In het vervolgproject in 2023 wordt toegewerkt naar landelijke afspraken met ulo’s over erkennen en waarderen van deze competenties. Er is data verzameld bij alle 12 betrokken lerarenopleidingen op het gebied van intake en assessments, de organisatiestructuur en de inhoud van het curriculum. Op basis hiervan de projectdoelen, kansen en knelpunten benoemd en is de EVC-procedure van iedere Universitaire Lerarenopleiding in kaart gebracht. Er wordt nu toegewerkt naar eerste ontwerpen voor oplossingsrichtingen.
  • Binnen OPeRA (samenwerking tussen HvA, Hogeschool Inholland, UvA en VU en 112 vo-scholen in Noord-Holland en Flevoland) en in diverse RAP-regio’s zijn diverse voorlichtingsbijeenkomsten georganiseerd.

Bekijk het schematisch overzicht van de academische VO-routes.

Activiteiten hogescholen

Meer weten over de ambities van de hogescholen in het Bestuursakkoord Flexibilisering Lerarenopleidingen? Bezoek de website Leraren voor morgen.